Një makth i ri është shfaqur për ato që planifikojnë fundin e botës në Pentagon: nuk bëhet më fjalë për frikën e dikurshme nga një armik i madh bërthamor, por nga disa në të njëjtën kohë.
Po sikur, pyet një zyrtar, Rusia të sulmonte një vend të NATO-s, duke tërhequr në luftë Amerikën për të mbrojtur Evropën, pastaj Kina “kap momentin” për të pushtuar Tajvanin, dhe më pas Koreja e Veriut vendosi të sulmonte Jugun? Tre luftëra; tre grupe miqsh dhe aleatesh; tre kriza të paparashikueshme bërthamore.
A mund t’i trajtojë Amerika të gjitha?
Përgjigja duket të jetë “ndoshta jo për shumë gjatë”, kjo referuar deklaratave të forta të bëra së fundmi nga zyrtarë të lartë amerikanë. Në të vërtetë, administrata e Presidentit Joe Biden ka filluar të përgatitet për atë që deri vonë dukej e paimagjinueshme: zgjerimin e forcave bërthamore të vendosura të Amerikës, pas dekadash “frenimi” në këtë aspekt.
Zgjerimi mund të fillojë në vitin 2026, një traktat midis Amerikës dhe Rusisë që kufizon dy arsenalet më të mëdha bërthamore në botë.
“Nëse presidenti do të vendoste, pas skadimit të fillimit të ri në shkurt 2026, se ne duhet të rrisim madhësinë e forcës së dislokuar, ne duam të jemi në një pozicion për të ekzekutuar relativisht shpejt,” thotë një zyrtar i lartë amerikan i mbrojtjes.
Se sa larg dhe sa shpejt do të shkonte zgjerimi i forcave bërthamore mund të varet pjesërisht nëse presidenti i ardhshëm është Kamala Harris, e cila mund të përpiqet të ruajë përpjekjet e demokratëve për të kufizuar armët bërthamore, ose Donald Trump, i cili ishte një “skifter” bërthamor në mandatin e tij të parë.
Burimet e administratës Biden janë të kujdesshme të thonë se arsenali aktual përmbush nevojat apo ndryshe kërcënimet aktuale, ndaj shpresohet për një marrëveshje për të kufizuar armët bërthamore, ndonëse nuk është marrë asnjë vendim për të zhvilluar më tej zgjerimin e armëve bërthamore.
Por në biseda me “dyer të mbylluar” në qershor, dhe publikisht këtë muaj, zyrtarët amerikanë po paralajmërojnë për rreziqe në rritje bërthamore.
Sipas traktateve të njëpasnjëshme të kontrollit të armëve, rezervat bërthamore të botës u tkurrën nga një numër prej më shumë se 70 mijë kokash në 1986 në rreth 12 mijë sot. Në vitin 2009, Barack Obama foli për krijimin e një bote pa armë bërthamore. Kohët e fundit në tetor 2022, me luftën në Ukrainë, rishikimi i qëndrimit bërthamor të administratës së Bidenit ishte ende i kapur pas nocionit të “uljes së rolit të armëve bërthamore në strategjinë tonë”.
Rusia ka kërcënuar vazhdimisht se do të përdorë armë bërthamore në Ukrainë. Amerika thotë se Rusia gjithashtu planifikon të vendosë armë bërthamore në orbitë, të dizajnuara për të shkatërruar satelitët, në kundërshtim me Traktatin e Hapësirës së Jashtme të vitit 1967. Arsenali i Kinës, ndërkohë, po zgjerohet me shpejtësi. Pentagoni vlerëson se mund të rritet nga disa qindra koka luftarake në fillim të dekadës në më shumë se 1,000 deri në vitin 2030 dhe ndoshta 1,500 deri në vitin 2035. Koreja e Veriut ka intensifikuar testet e raketave balistike ndërkontinentale (icbms) për të mbajtur armët e saj bërthamore. Në qershor ajo nënshkroi një traktat të mbrojtjes reciproke me Rusinë. Koreja e Veriut e ka furnizuar Rusinë me predha artilerie. Çfarë jep Rusia në këmbim? Amerika ka frikë se mund të jetë teknologji raketore dhe armësh të tjera. Shqetësime të ngjashme vlejnë për Iranin, tani një shtet “prag” bërthamor, i cili ka furnizuar Rusinë me drone dhe raketa.
Rusia ka pezulluar pjesët kyçe të Fillimit të Ri, megjithëse të dyja palët thonë se ata ende i respektojnë kufijtë e saj për armët “strategjike” (me rreze të gjatë): 1550 koka luftarake të vendosura dhe 700 raketa dhe bombardues të rëndë. Rusia nuk duket e interesuar për rifillimin e bisedimeve për kontrollin e armëve; Kina, duke dashur diçka që do e përafronte në këtë aspekt me ‘kolegët’ e saj, kurrë nuk është kujdesur shumë për ta, teksa aleatët e tensionuar të Amerikës duan më shumë parandalim bërthamor, jo më pak.
Amerika është e përgatitur të bëjë atë që është e nevojshme për të penguar rivalët dhe për të siguruar aleatët.
Fati i raketës lundruese të lëshuar nga deti me armë bërthamore (slcm-n) nxjerr në pah mentalitetin e ri. Sistemi u propozua në vitin 2018 nga administrata e Donald Trump për të siguruar armë bërthamore “me rendiment të ulët” ose “taktik”, për t’u gjuajtur nga anijet ose nëndetëset në konflikte të mundshme rajonale (në krahasim me përdorimin e atyre strategjikë në një luftë bërthamore gjithëpërfshirëse).
Përdorimi i armëve taktike bërthamore në një krizë rajonale, argumentoi, do t’iu hapte rrugë atyre strategjike për të goditur numrin në rritje të objektivave (p.sh., fushat e reja të mëdha të silove ICBM të Kinës, të cilat, thonë zyrtarët, tashmë po e tendosin kapacitetin e forcës bërthamore të Amerikës).
Slcm-n do të zvogëlonte gjithashtu “rrezikun e llogaritjes së gabuar”, dmth, që një armik mund të ngatërrojë një shkëmbim të kufizuar bërthamor me një sulm bërthamor të gjithanshëm.
Për t’u pajtuar me Fillimin e Ri, Amerika çaktivizoi disa tuba lëshimi në nëndetëse, ndau raketa me rreze të gjatë veprimi me koka luftarake të vetme dhe jo të shumëfishta dhe konvertoi disa bombardues bërthamorë në përdorim konvencional.
Amerika ende mund ta ndryshojë procesin duke “ngarkuar” disa ose të gjitha 1900 koka luftarake të mbajtura në rezervë, megjithëse kjo mund të marrë kohë. Zyrtarët nuk e thonë sa kohë.
Një propozim u ofrua në vitin 2002 nga një gjeneral i forcave ajrore, Franklin Blaisdell, i cili sugjeroi se mund të duheshin vetëm disa ditë për të ngarkuar kokat rezervë në avion, ndoshta muaj për t’i shtuar ato në nëndetëse, dhe një vit apo më shumë për të konvertuar icbms. Ndërtimi i një stoku total më të madh do të zgjaste më shumë, thonë ekspertët.
Sa armë bërthamore janë të mjaftueshme?
Doktrina amerikane e “kufizimit të dëmit”, përdorimi i armëve bërthamore për të shkatërruar armët e armikut, do të thotë domosdoshmërisht se sa më i madh të jetë arsenali i një armiku, aq më të mëdha duhet të jenë edhe “resurset” e Amerikës.
Zyrtarët shtojnë se shumëçka varet nga llogaritjet ezoterike në lidhje me probabilitetin e shkatërrimit të një objektivi të caktuar, nëse nëndetëset e armatosura bërthamore mund të shkatërrohen me mjete konvencionale, sa armë ka të ngjarë t’i mbijetojnë goditjes së parë të një armiku etj.
Franklin Miller, një ish-zyrtar i Pentagonit, parashikon se duhet afërsisht dyfishimi i forcës aktuale në 3,000-3,500 koka luftarake të vendosura.
Kritikët e konsiderojnë një llogaritje të tillë si “çmenduria e Dr Strangeloves moderne”. Ata gjithashtu argumentojnë se, në luftën për Tajvanin, Kina nuk ka gjasa të bëjë dallimin midis sulmeve taktike dhe strategjike ndaj forcave të saj. Disa duan një “formulë” parandaluese minimale: mjaftueshëm për të shkatërruar qytetet kryesore të armikut pas një sulmi të befasishëm.
“Ajo për të cilën janë të mira armët bërthamore është shkatërrimi i vendeve që përdorin armë bërthamore kundër jush,” thotë Jeffrey Leëis, nga Instituti Middlebury i Studimeve Ndërkombëtare.
Kur bëhet fjalë për përballjen me Rusinë, thotë ai, stoku i përgjithshëm i Amerikës prej mbi 5000 kokash nuk ofron shumë më tepër parandalim sesa Franca, me 300 kokat e saj.
Megjithatë, Kina, përkrahësi më i shquar i parandalimit minimal, tani ka adoptuar ideologjinë e rritjes së resurseve bërthamore.
Po pastaj, me rivalin e Kinës, Indinë; dhe të rivalit të Indisë, Pakistanit? Ndërsa një garë e re e armëve bërthamore po afrohet, ajo mund të jetë më komplekse sesa rivaliteti i tmerrshëm sovjeto-amerikan i Luftës së Ftohtë./vizionplus.tv
